Хиндуизмот, будизмот, џаинизмот и јога филозофијата споделуваат заеднички верувања околу концептот на самореализација и просветлување. Можноста за слобода, и ослободување од ропството на страдањето, приврзаноста и незнаењето се водечките принципи на овие духовни патишта. Додека филозофските концепти на мокша, маја, карма и самсара може да бидат потешки за разбирање, тие се неопходни за јогините доколку сакаат да се движат на патот кон просветлување. Дури и ако вашата цел не е самореализација, духовните практики кои потекнуваат од овие филозофии можат да го намалат страдањето и да го зголемат внатрешниот мир, задоволството и радоста. Секој чекор што го правиме кон состојба на мокша може да ни донесе повеќе мир, радост и среќа во нашите животи.
Што е мокша?
Мокша или мукти е централен концепт на индиската филозофија. Мокша се преведува од санскрит како „ослободување, слобода или блаженство“. Тоа е состојба на не-его, каде што исчезнува ахамкара или „јас-творец“ и човекот се ослободува од сите желби и последици во целосна состојба на единство или апсорпција.
Приврзаноста, желбата и неможноста да се види или доживее единството на целиот живот нè врзува за овој материјален свет. Античките јогини го гледаат ова ропство како примарен извор на страдање во човечкиот живот. Мокша е патот на ослободување од страдањето и постигнување на самореализација. Преку овој пат на ослободување, може да се доживеат трансцендентални состојби на постоење и длабока состојба на блаженство.
Ослободувањето на Мокша не е место, не постои на небото или на земјата. Оваа состојба на крајна слобода нема простор, нема време и локација. Таа може да постои само во сегашноста, во сегашниот момент. Мокша не е дестинација, тоа е процес кој започнува кога човек ќе стане свесен за сопствената вистинска природа.
Мокша е крајната цел на практикувањето јога. Кога практикуваме јога, се ослободуваме од врските на сопственото его. Учиме да се откажеме од она што мислиме дека го знаеме, и наместо тоа, негуваме поголемо чувство за тоа кои сме навистина.
Мокша е состојба на духовно ослободување. Целта не е да станеме совршени, туку да бидеме слободни. Мокша значи слобода од циклусот на раѓање и смрт. Тоа е состојба на чиста свест каде што нема одвојување помеѓу „јас“ и божественото.
Мокша и самсара
Хиндусите веруваат во циклусот на раѓање и смрт наречен самсара, во кој следната инкарнација нечиј живот зависи од кармата или од дејствијата преземени во претходните животи. Тие веруваат дека душата се реинкарнира одново и одново додека не постигне мокша или ослободување. Овој концепт на реинкарнација постои уште од античко време и е дел од верувањата на будизмот, џаинизмот и сикизмот.
Овие традиции ја опишуваат самсара како цикличен затвор на страдање. Тоа е состојба во која немаме друг избор освен да доживееме болка, тага и фрустрација. Сепак, имаме можност да избереме како ќе одговориме на тие искуства. Ако не избереме мудро, акумулираме повеќе лоша карма, која ќе не зароби во овој циклус на страдање.
Додека добрата карма, духовната пракса и посветеноста на божественото можат да ни помогнат да се ослободиме од циклусите на повторното раѓање, на крајот, ние мора да работиме на постигнување мокша. За да ја постигнеме оваа состојба на ослободување, треба да го прочистиме нашиот ум преку медитација и контемплација. Мокша е примарна патека за ослободување од бескрајниот циклус на самсара и постигнување слобода и ослободување.
Мокша и маја
Маја се преведува од санскрит како „илузија или незнаење“. Тие се нашите сеќавања, концепции, осуди и предрасуди кои претставуваат искривено чувство за реалноста. На ова се гледа и како психолошко одвојување помеѓу егото и Универзумот и како психолошки филтер што ги бои сите наши искуства. Овие впечатоци од минатите искуства стануваат надредени или проектирани на сегашните искуства, создавајќи лажна реалност. Маја го зајакнува егото, ја зајакнува приврзаноста и ја дефинира нашата индивидуална „приказна“ која дефинира кои сме ние и нашиот однос со надворешниот свет. Маја често се смета за збир од сите наши карми и самсари.
Атман и Брахман
Суштински за концептот на мокша и маја е разбирањето за Атман и Брахман. Брахман е врховното суштество, целината на сè што постои во ова постоење. Брахман е опишан како универзален принцип, врвно постоење или апсолутна реалност. Атман е мал дел од Брахман што постои во центарот или јадрото на нашето битие. Атман е опишан како душа, внатрешно јас или дух. Брахман и Атман се истото нешто и гледањето на нив како одвоени е суштината на илузијата на мајата.
Мокша се постигнува кога јогинот ќе го отфрли превезот на мајата и единствено ќе се идентификува со Атман или Брахман. Ова резултира со разбирање на нашата вистинска реалност и доживување на Атман и Брахман насекаде – и внатре и надвор од нас.
Повторно раѓање, страдање и циклусот на смрт
Состојбата на мокша може да се дефинира на два различни начини. Мокша може да се сфати како целосно ослободување од циклусот на раѓање, смрт и повторно раѓање, со што завршува циклусот на страдање на реинкарнација. Мокша почесто се опишува како ослободување од страдањата во текот на животот, што доведува до длабоки состојби на блаженство и просветлување.
Мокша е една од четирите цели во човечкиот живот, позната во индиската филозофија како Пурушарта. Останатите три пурушарти се арта (богатство/просперитет), кама (пожелност/задоволство) и дхарма (праведно однесување/морал). Овие четири пурушарти се сметаат за неопходни за да се доживее среќа и исполнетост во животот. Тие се и средствата со кои духовно напредуваме и ја исполнуваме нашата цел на живеење.
Ослободување од дукха
Се верува дека како што поединците напредуваат низ овие три цели, нивната приврзаност кон световните поседи и желби постепено се намалуваат додека не постигнат мокша. Во Багавад Гита, Кришна објаснува дека човек мора да се стреми да биде доблесен додека истовремено да избегнува приврзаност кон материјалните добра. Тој исто така наведува дека треба да се избегнува приврзаност кон задоволството бидејќи тоа само ќе доведе до страдање.
И древните јогини и будистите ги посочуваат клешите, петте „отрови“ или „неволји“, како причина за нашето страдање. Овие негативни шеми на мислата ги искривуваат нашите умови и нашите перцепции кои влијаат на тоа како размислуваме, дејствуваме и чувствуваме. Тие создаваат нерамнотежа во нас, предизвикувајќи нè да бараме среќа во надворешни предмети наместо внатрешен мир. Според учењата на Патанџали, првиот чекор кон постигнување мокша е да се прочистиме од петте клеши, основните причини за страдање.
Како се постигнува мокша?
За да се постигне мокша, мајата мора да биде отфрлена, анава (егото) мора да се разложи или „исчезне“, и нашата приврзаност кон задоволствата и нашата аверзија кон непријатностите мора да бидат прекинати. Мора да се отстранат петте клеши или негативни ментални обрасци. Мора да се негуваат јогиските доблести на верата (срада), енергичноста (вирија), пријателството (маитри), сочувството (каруна), радоста (мудита), рамнодушноста (упекшанам) и мудроста (прајна). Посветувањето на јогиските принципи на јами и нијами ќе биде неопходно како основа за целата оваа духовна работа.
Мокша се појавува спонтано кога целосно се апсорбираме во чувството на искуство без размислување. Овој „вкус“ на целосна апсорпција е нормален, но минлив. Преку практикувањето на јогата, ние бараме да создадеме алатки за свесно и намерно да го „прободиме превезот“ на мајата и да ја видиме трансцендентната природа на реалноста. Овие алатки вклучуваат несебична работа (карма јога), целосна љубов (бхакти јога), апсолутно расудување (џнана јога) и медитативно потопување (раџа јога).
Целта на мокша најлесно се постигнува преку процесот на џнана (знаење) и бхакти (посветеност). Преку знаењето, ние се запознаваме себеси и добиваме увид во природата на реалноста. Потоа развиваме интимна врска со Бог преку љубов и посветеност. Со оваа врска, ние сме во состојба да ги надминеме ограничувањата на мајата и да ја сфатиме вистината за нашиот сопствен идентитет и природата на реалноста.
Најфундаменталната алатка што јогата ни ја дава за да постигнеме мокша е свесноста. Преку свесноста, полека можеме да почнеме да ги гледаме нашите проекции, желби, приврзаност и проценките за она што се. Штом овие искривувачки фактори ќе станат јасни и ние ќе станеме свесни, тие се способни да се разложат и да го одблокираат патот до директното искуство на реалноста. Кога ќе се ослободиме од илузиониот свет на мајата, можеме да бидеме во јога: соединување на внатрешното јас (Атман) со единството на целиот живот (Брахман).
Двете фази на мокша
Во Адваита Веданта, концептот на ослободување е поделен на две фази: џиванмукти (ослободување во овој живот) и видехамукти (ослободување по смртта).
Првата фаза на мокша е каде што доживувате неутрален и одвоен однос кон проблемите и страдањето. Можете да останете невознемирени кога ќе се соочите со тешкотии. Кога чувствувате болка, не се чувствувате обземени од неа, едноставно ја прифаќате како дел од животот. Ова прифаќање ви овозможува да се ослободите од вашата приврзаност кон нештата, што доведува до ослободување од страдање.
Во фазата џиванмукти, исто така почнувате да го гледате светот онаков каков што навистина е. Сфаќате дека сè има своја цел и повеќе не се држите за ништо. Се ослободувате од желба и алчност и имате сочувство за секој што страда.
Со џиванмукта се постигнува длабоко сознание за своето вистинско јас и разбирање на природата на Универзумот. Ослободениот целосно знае дека тој/таа не е телото, ниту се поистоветува со умот. Тој/таа, исто така, сфаќа дека неговото искуство од животот е само илузија. Всушност, тој/таа е ослободен од клешите затоа што ја сфатил/а вистинската природа на реалноста.
Свами Шивананда објаснува дека јогинот во оваа фаза „се одвоил од умот“. Тој сега стои како „набљудувач или сведок на умот“.
На крајот од својот живот, оној кој „постигнал“ џиванмукта постигнува парамукти (конечно ослободување). Тој/таа повеќе не е обврзан/а со вечниот циклус на раѓање и смрт и затоа е ослободен/а од циклусот на самсара. Во видехамукти, светот целосно исчезнува и е заменет со искуство на чиста свест и остварување на врвно блаженство. Во Бхагавад Гита, Кришна вели дека кога некој ќе ја постигне оваа состојба, тие влегуваат во царството наречено мокша лока (ослободителна земја). Тука душата живее вечно, без никаква физичка форма. Нема родов идентитет, нема чувство за време и нема желба да се врати на материјалниот рамнина.
Не треба да чекаме додека да умреме за да се ослободиме од желбите. Можеме да започнеме токму сега со негување свесност и самосвест. Кога редовно практикуваме медитација, стануваме свесни за нашите мисли и емоции и можеме да избереме да не се врзуваме за нив. Можеме да престанеме да сакаме работи што не се добри за нас, и можеме да престанеме да копнееме за работи што ќе ни наштетат. Можеме да забележиме и кога се чувствуваме среќни, тажни, лути, љубоморни, исплашени итн. и можеме да одлучиме дали сакаме да дејствуваме на тие чувства. Ако го правиме тоа, можеме да направиме избори што нè водат кон среќа. Ако не го правиме тоа, можеме да направиме избор за да избегнеме болка.
Подготви: Горјана Бојаџиевска
УСЛОВИ ЗА ПРЕЗЕМАЊЕ
Текстовите и останатите материјали што ги објавува Омниа.мк се авторски. Крадењето авторски содржини е казниво со закон. Бесплатно преземање е дозволено исклучиво на 20 отсто од содржината со задолжително цитирање на медиумот и хиперлинк до оригиналната содржина на Омниа.мк.
